Γενεαλογία και δημόσια ιστορία στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού - Μιχάλης Βαρλάς
Tο Ίδρυμα Mείζονος Eλληνισμού αποτελεί έναν οργανισμό που απευθύνεται στο πολύ ευρύ κοινό. Αυτό σημαίνει ότι προσπαθεί να αγκαλιάσει με το έργο του όλες τις ηλικίες και να απευθυνθεί σε όλες τις κοινωνικές και μορφωτικές ομάδες του πληθυσμού. Στο τμήμα Γενεαλογίας κύριος στόχος μας είναι να ενισχύσουμε την ιστορική μνήμη όλων των Ελλήνων, μέσα από την εξέταση της προσωπικής και οικογενειακής τους ιστορίας. Στη δραστηριότητά μας αυτή μπορούν να συμμετέχουν όλοι, ανεξαρτήτως καταγωγής και αναγνωρισιμότητας, γι' αυτό είναι ένα πρόγραμμα που διεξάγεται δημόσια σε συνεργασία με το κοινό.
Για να οργανώσουμε καλύτερα τη δουλειά μας χωρίσαμε τη δραστηριότητά μας σε τρία προγράμματα που αναπτύσσονται από το 1996/7 τα δύο πρώτα και τα τελευταία δύο χρόνια το τρίτο. Το πρώτο μας πρόγραμμα είναι το πρόγραμμα Γενεαλογίας, το οποίο αναφέρεται κυρίως στις οικογένειες που ήρθαν ως πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη, κυρίως από το 1914 έως το 1925. Σε συνεργασία με τις οικογένειες, τους δήμους και τους συλλόγους προσφύγων συλλέγουμε τα στοιχεία που οργανώνονται σε μια μεγάλη βάση δεδομένων, η οποία περιέχει σήμερα περισσότερα από 110.000 πρόσωπα.
Το δεύτερο μας πρόγραμμα, με τίτλο «Μαρτυρίες Μικρασιατών Προφύγων», συγκεντρώνει συνεντεύξεις και γραπτές αυτοβιογραφίες από την τελευταία γενιά των προσφύγων, που έφτασαν στην Ελλάδα όταν ήταν παιδιά και έφηβοι. Οι περισσότερες συνεντεύξεις είναι καταγεγραμμένες σε βίντεο ΒΕΤΑ, που είναι το βασικό τηλεοπτικό format, και σε DVD, που είναι το πιο εύχρηστο formats, στο οποίο μπορεί κανείς να καταγράψει μια συνέντευξη και με την ερασιτεχνική του βιντεοκάμερα. Κάποιες αυτοβιογραφίες είναι ηχογραφημένες σε αναλογικά και ψηφικά formats και κάποιες μας έχουν δοθεί σε γραπτή μορφή, που διασώζει και το γραφικό χαρακτήρα, το στιλ και την ορθογραφία της πρωτότυπης γραφής.
Στο τελευταίο μας πρόγραμμα, με τίτλο «Iστορία Mου», ζητάμε από τους συμμετέχοντες να μας δόσουν ή να μας στείλουν φωτογραφίες, ντοκουμέντα και αντικείμενα που τα αποθηκεύουμε ως ψηφιακές εικόνες μαζί με τα σχόλια και τις πληροφορίες που μας παρέχουν γι' αυτά τα αντικείμενα οι κάτοχοί τους. Στο μέλλον θα μπορούν οι ίδιοι οι «ερασιτέχνες» ιστορικοί να παρουσιάσουν ένα μικρό σχέδιο έρευνας με τις εικόνες, τα κείμενα και γιατί όχι τον ήχο που οι ίδιοι θα προετοιμάσουν και θα υποβάλουν στο πρόγραμμα.
Όλα αυτά τα πληροφοριακά σύνολα ενοποιούνται και οργανώνονται από κοινού χάρη στην ψηφιοποίηση, που αποτελεί μια διαδικασία κατά την οποία η πληροφορία από οποιαδήποτε πηγή μεταφέρεται σε ψηφιακή μορφή.
Tα δικά μας τα προγράμματα δεν αποτελούν απλώς προγράμματα ψηφιοποίησης, αλλά σε μεγάλο βαθμό διεξάγονται και υποστηρίζονται ψηφιακά από τις ιστοσελίδες του προγράμματος και άλλων προγραμμάτων του IME και παρουσιάζονται ψηφιακά, μέσα από το Διαδίκτυο, τα MME ή συγκεντρώσεις που οργανώνει το τμήμα με τη βοήθεια άλλων τμημάτων του IME.
Μέσα από τις ιστοσελίδες μας μπορεί κανείς να μας στείλει e-mail από τις ειδικές φόρμες, να «κατεβάσει» ερωτηματολόγια και να υποβάλει την απάντησή του στα ερωτήματα του προγράμματος. Τα στοιχεία καταχωρίζονται σε ένα ειδικό πρόγραμμα γενεαλογίας που μας επιτρέπει να τα οργανώνουμε σε οικογενειακή και προσωπική βάση και να τα προβάλουμε σε ειδικά διαγράμματα, τα γενεογράμματα, σε ιστοσελίδες που δημιουργούνται αυτόματα από το λογισμικό γενεαλογίας ή σε ειδικές φόρμες για την ιστορία κάθε οικογένειας, με βιογραφικά στοιχεία για κάθε μέλος, στατιστικά κτλ.
Κάθε τάξη, σχολείο ή απλή ομάδα φίλων μπορεί να αποτελέσει μια μικρή γενεαλογική κοινότητα και να χρησιμοποιήσει ένα λογισμικό γενεαλογίας για να οργανώσει τα στοιχεία που θα συγκεντρώσει με ειδικές φόρμες ή ερωτηματολόγια. Μπορεί να προσθέσει ψηφιακές φωτογραφίες και να προβάλει τα αποτελέσματα στις ιστοσελίδες που δημιουργεί το πρόγραμμα και να τις ανανεώνει τακτικά. Ανάλογα με τα στοιχεία που θα προκύψουν, κάθε ομάδα μπορεί επίσης να οργανώσει μικρά προγράμματα συνεντεύξεων και συλλογή φωτογραφιών με θέματα από την ιστορία της γειτονιάς ή της πόλης της ή με κεντρικό θέμα τις αναμνήσεις των γονιών ή των παππούδων από τον πόλεμο ή την μετανάστευσή τους στην πόλη που βρίσκεται το σχολείο. Αν το κάνουμε αυτό για καθένα από τα σχολεία του προγράμματος, δημιουργούμε ένα διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα που μπορεί να δείξει ότι έχουμε πολλά κοινά να μοιραστούμε από την πρόσφατη ιστορία μας.